Fesih; süreklilik arz eden ilişkiyi ileriye dönük olarak sona erdiren yenilik doğuran bir hak olarak düşünülmelidir. Bu hakkı kullanabilmek için sözleşmemizin karşı tarafının onayını almak zorunda değilizdir ve tek taraflı olarak bu hakkı kullanabiliriz. Fesih şarta bağlanmaksızın kullanılabilir.

İş Kanunu md. 8 bize iş sözleşmesinin tanımını vermektedir. İş görme, ücret ve bağımlılık unsurları bu tanımda yer almaktadır. İş Kanunu md. 17 belirsiz süreli iş sözleşmesinin feshini düzenlemektedir. İlgili düzenlemeye göre “belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir”. Bu fesih yolu kanun koyucu tarafından süreli fesih olarak adlandırılmıştır. Kanun koyucu İşK’da bir de haklı nedenle fesih hallerini düzenlemiştir.(md.24 ve 25). Bu maddelere göre sözleşmenin belirli veya belirsiz süreli olmasına bakılmaksızın sözleşme haklı neden sebebiyle derhal feshedilebilir. Bu bağlamda fesih halleri 2 başlık altına toplanabilir; ilki süreli fesih, ikincisi ise haklı nedenle fesihtir. Süreli fesih ;belirsiz süreli iş sözleşmesinin kanunun öngörmüş olduğu belirli sürelerin geçmesi ile sona ermesi halidir. Süreli fesih hakkı; iş güvencesi kapsamında olan ve olmayan işçiler açısından farklılık arzetmektedir. İş güvencesi olmayan işçiler bakımından bu hakkın kullanılması sadece belirsiz süreli iş sözleşmesinin varlığı şartına bağlı ilen, iş güvencesi olan işçiler için bu şartın yanı sıra  aynı zamanda geçerli bir sebebin varlığı aranmaktadır. Bu bağlamda işveren, iş güvencesi kapsamında olan belirsiz süreli sözleşme ile çalışan işçisinin iş sözleşmesini ancak geçerli bir sebebin/sebeplerin varlığı halinde süreli olarak feshedebilir. İş kanunu 18 md ‘de ele alınan geçerli sebep halleri md. 25’de ele alınan haklı nedenle fesih halleri kadar etkili olmayan ama iş akışını olumsuz etkileyen hallerdir. İkinci fesih hali olan haklı nedenle fesih İş kanununda md. 24 ve 25’de ele alınmıştır; fakat İşK’da haklı nedenin tanımı yapılmamıştır. Bu tanım TBK 435’de yapılmıştır. ‘’Taraflardan her biri, haklı sebeplerle sözleşmeyi derhâl feshedebilir. Sözleşmeyi fesheden taraf, fesih sebebini yazılı olarak bildirmek zorundadır.Sözleşmeyi fesheden taraftan, dürüstlük kurallarına göre hizmet ilişkisini sürdürmesi beklenemeyen bütün durum ve koşullar, haklı sebep sayılır.’’  

Haklı nedenle fesih hali için sözleşmenin belirli veyahut belirsiz süreli olması önem  arzetmemektedir ; fakat süreklilik arz eden bir iş ilişkisi aranmaktadır. İşçinin haklı nedenle fesih halleri İş Kanunu md.24’te; işverenin haklı nedenle fesih halleri ise İş Kanunu m. 25’te düzenlenmiştir. İşçi ve işveren açısından farketmeksizin haklı nedenle fesih halleri 3 başlık altında düzenlenmiştir; sağlık sebepleri, ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ve son olarak da  zorlayıcı sebepler. İş Kanununda işçinin, gözaltına alınması veya tutuklanması devamsızlık hali olarak  işveren açısından dördüncü bir grup olarak eklenmiştir. Haklı nedenle fesih hakkının kullanımı yazılı olmalıdır. Fesih bildirimi karşı tarafa ulaştığı andan itibaren hüküm ve sonuçlarını doğuracaktır. Yazılı bildirimde haklı nedenin gösterilmiş olması hakkı kullanan açısından faydalı olacaktır. Haklı nedenle fesih haline ek olarak eylemli fesih hali de mevcuttur. Davranış yolu ile fesih yapmak gibi düşünülebilir. Genel olarak iş sözleşmesi borçlar kanunundaki hizmet sözleşmesine benziyor diyebiliriz; hatta terim farklılıkları dışında birçok mesele aynıdır. Fesih hallerinin genelinde özellikle haklı nedenle fesih halinde dürüstlük kuralı önem arzetmektedir. Fesih hakkını kullanan taraf bakımından iş ilişkisinin devamı kendisinden beklenmeyecek derecede sorunlu(olumsuz) bir hal mevcut olmalıdır. Ahlak ve iyiniyet kuralına uymayan haller başlığında bu durumu daha net görmekteyiz.Bu haller sınırlı olarak sayılmamış, devamı getirilebilir durumdadır. Bu hallerin ne olduğu kanun koyucu tarafından hakimin takdirine bırakılmış diye düşünüyorum. Blog yazımın sonunda haklı nedenle fesih hallerinin düzenlendiği kanun  maddelerine yer vermek istiyorum;

    İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı

  Madde 24 – Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:

  I. Sağlık sebepleri:

  a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.

  b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan  buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.

II. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

  a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında   yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.

  b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.

  c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.

d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.

  e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,

  f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları  uygulanmazsa.

  III. Zorlayıcı sebepler:

  İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.

  İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı

  Madde 25 – Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: 

  I- Sağlık sebepleri:

  a) İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.⁽¹⁾

  b) İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.

  (a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.

  II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

   a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.

b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.

c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.

   d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.⁽¹⁾

   e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.

   f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.

   g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

   h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.

   ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

  III- Zorlayıcı sebepler:

  İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.

  IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.

  İşçi feshin yukarıdaki bentlerde öngörülen sebeplere uygun olmadığı iddiası ile 18, 20 ve 21 inci madde hükümleri çerçevesinde yargı yoluna başvurabilir.

   Md. 26 ‘yı vermekte de fayda var;

Derhal fesih hakkını kullanma süresi

  Madde 26 – 24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.

  Bu haller sebebiyle işçi yahut işverenden iş sözleşmesini yukarıdaki fıkrada öngörülen süre içinde feshedenlerin diğer taraftan tazminat hakları saklıdır.