Mobbing, işyerinde bir kişiye sistematik ve zamana yayılmış şekilde psikolojik taciz uygulamaktır. Mobbing uygulanan kişiyi psikolojik olarak yıpratır. Özel sektör veyahut kamu sektörü farketmeksizin mobbing hadisesi ile karşılaşmaktayız. Hatta kamu sektöründe mobbing hadisesinin özel sektörden fazla olduğunu söyleyebiliriz. Özel sektörde işten atılma veyahut işi bırakma daha sık yaşanmaktadır. Kamu sektöründe hal böyle değildir. Sağlık, eğitim, bankacılık ve sigorta sektörlerinde psikolojik yıpratma sık sık görülmektedir. Mobbing; sorumlu işçinin sorumlu olunan işçiye karşı uyguladığı ,amirin memura uyguladığı veyahut eşit kıdemde olan çalışanların birbirlerine karşı uyguladıkları eylemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Mobbing, uygulanan kişiyi psikolojik ve fizyolojik olarak yıpratan duygusal bir saldırı olarak düşünülebilir. Bir memura veyahut işçiye görevi ile alakasız işler vermek, mesai saatleri içerisinde bitiremeyeceği yoğunlukta işler yüklemek, hiyerarşik amirin işçiyi veyahut memuru utandırmaya çalışması, aynı düzeydeki çalışma arkadaşlarının sosyal çevreyi kullanarak diğer çalışma arkadaşlarını mobbinge maruz kalan çalışana karşı kışkırtması ve dahi bir sürü can sıkıcı mobbing örneği verilebilir. İş hukuku da dahil olmak üzere her türlü hizmet ilişkisini konu alan hukuk dallarında mobbing görülmektedir. Çok can sıkıcı ve haksız bir hadise olmasına , kanuni yaptırımları da olmasına rağmen önüne geçilememekte ve kişisel hırsların ne denli tehlikeli olabildiğini/olabileceğini gözler önüne sermektedir. İşyerinde psikolojik tacizin önlenmesi ile alakalı olarak 27879 sayılı resmi gazete de bir genelge yayınlanmıştır. Bu genelgeye yazımda yer vermek istiyorum:

Konu : İşyerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi

GENELGE
2011/2
‘’Kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör işyerlerinde gerçekleşen psikolojik taciz, çalışanların itibarını ve onurunu zedelemekte, verimliliğini azaltmakta ve sağlığını kaybetmesine neden olarak çalışma hayatını olumsuz etkilemektedir.
Kasıtlı ve sistematik olarak belirli bir süre çalışanın aşağılanması, küçümsenmesi, dışlanması, kişiliğinin ve saygınlığının zedelenmesi, kötü muameleye tabi tutulması, yıldırılması ve benzeri şekillerde ortaya çıkan psikolojik tacizin önlenmesi gerek iş sağlığı ve güvenliği gerekse çalışma barışının geliştirilmesi açısından çok önemlidir.
Bu doğrultuda, çalışanların psikolojik tacizden korunması amacıyla aşağıdaki tedbirlerin alınması uygun görülmüştür.

1. İşyerinde psikolojik tacizle mücadele öncelikle işverenin sorumluluğunda olup işverenler çalışanların tacize maruz kalmamaları için gerekli bütün önlemleri alacaktır.
2. Bütün çalışanlar psikolojik taciz olarak değerlendirilebilecek her türlü eylem ve davranışlardan uzak duracaklardır.
3. Toplu iş sözleşmelerine işyerinde psikolojik taciz vakalarının yaşanmaması için önleyici nitelikte hükümler konulmasına özen gösterilecektir.
4. Psikolojik tacizle mücadeleyi güçlendirmek üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi, ALO 170 üzerinden psikologlar vasıtasıyla çalışanlara yardım ve destek sağlanacaktır.
5. Çalışanların uğradığı psikolojik taciz olaylarını izlemek, değerlendirmek ve önleyici politikalar üretmek üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde Devlet Personel Başkanlığı, sivil toplum kuruluşları ve ilgili tarafların katılımıyla “Psikolojik Tacizle Mücadele Kurulu” kurulacaktır.
6. Denetim elemanları, psikolojik taciz şikâyetlerini titizlikle inceleyip en kısa sürede sonuçlandıracaktır.
7. Psikolojik taciz iddialarıyla ilgili yürütülen iş ve işlemlerde kişilerin özel yaşamlarının korunmasına azami özen gösterilecektir.
8. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Devlet Personel Başkanlığı ve sosyal taraflar, işyerlerinde psikolojik tacize yönelik farkındalık yaratmak amacıyla eğitim ve bilgilendirme toplantıları ile seminerler düzenleyeceklerdir.
   Bilgilerini ve gereğini rica ederim. ‘’

Mobbing daha çok işinde önde olan, kavrayış yeteneği yüksek ve yeni fikirler üretebilen çalışanlara karşı yapılmaktadır. Halk arasında sıkça kullanılan meyve veren ağaç taşlanır atasözünün bu durumu özetlediğini düşünüyorum. Herkes tarafından olmasa da kötücül zekaya sahip ve rekabetçi kişiler bu durumu çekemeyebilir ve mobbinge başvurabilir. Bu hususun ispatı ve cezası asıl üstünde durmamız gereken meseledir. Mobbing niteliğine haiz eylemleri ispat açısından kaydetmeye çalışın. Yazılı olarak yapılan eylemlerin, verilen işlerin kaydını tutun. Elinizde bunlar bulunmadan bir şikayet yoluna başvurmayın kanıt bulundurmakta her zaman yarar vardır.

Elinizdeki kayıtlar ile mobbing uygulayan kişiyi yetkili kişilere rapor edin, bu kişi eşitiniz ise üstünüze , üstünüz ise yönetim kuruluna , insan kaynaklarına veyahut o şahsın hiyerarşik amirine bildirebilirsiniz. Mobbinge maruz kalmak size iş akdini haklı nedenle fesih hakkı tanımaktadır. TMK ve TBK kapsamında tazminat isteme hakkınız doğar. Hepsinden önemlisi bu kişiyi dava etme ve manevi tazminat isteme hakkınız bulunmaktadır. Mobbinge maruz kalan işçi şartlar mevcut ise ayrımcılık tazminatı ve kötü niyet tazminatı da isteyebilir. İş yerinde başka kişiler de sizin gibi mobbinge maruz kalıyor ise birlik olup toplu eyleme geçmek yararınıza olacaktır. Psikolojik yıpranma için uzman birinden destek aldıysanız bunu da ispat için raporlamanız da fayda vardır.

İş Kanunu’nun 5. Maddesi eşit davranma borcu ve buna aykırı yaptırımları düzenlemiştir. Buna göre: “İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz” Bu ayırım yapıldığı takdirde “işçi, dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir.” şeklinde ayrımcılık tazminatı düzenlenmiştir. Bu tazminat on yıllık zamanaşımına tabi olup, talep edilmesi için normal tazminat hükümlerinden farklı olarak işçinin zarar görmesi şartı aranmamaktadır.

Memurlar açısından DMK md.10 amir bakımından hakkaniyet ve eşitlik düzenlemesi getirmiştir. Mobbingle mücadele için getirilmiş kanuni düzenlemelerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Kamu çalışanları bakımından 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ndaki düzenlemeler de önem arz etmektedir. Bu düzenleme hem kamu çalışanları hem de özel sektör çalışanlarını kapsamaktadır. Kısaca özetlemek gerekirse işverenin de idarenin de iş alanlarında psikolojik tacizi önleme yükümlülüğü bulunmaktadır.

Gerekli cezalar verilmekle yetinilmeyip önleyici diğer tedbirlerinden alınması gerekmektedir. Esasında bu hususların iş sahasında resen soruşturulup gözetilmesi gerekiyor; fakat uygulamada çoğunlukla şikayet müessesi hakim bulunmaktadır. Mobbing iddiası davaya konu edilip kazanıldığı takdirde özel sektör de ilgili kişilerce, kamu da ise idarece zarara uğrayana manevi tazminat ödenecektir. Hangi iş alanı olduğu farketmeksizin mobbing ile mücadele edilmeli ve mobbinge maruz kalanların haklarını bilerek bu durumu yetkili kişilere raporlaması, dikkate alınmazsa veyahut hareket ısrarla sürdürüldüğü takdirde dava etmesi gerekmektedir.

Blog yazımı şu özlü söz ile sonlandırmak istiyorum: